Bijbelvreemde ideeën
Als ik u vraag wat vasten eigenlijk is, dan ben ik ervan overtuigd dat we hier een hele waaier aan meningen gaan horen.
Het gaat er mij vandaag niet om, om gelijk te krijgen, het gaat er me niet om, om interessant te doen, het gaat er me niet om, om heilige huisjes omver te werpen.
Het gaat er om Gods wil te kennen. Het gaat er om uit te zoeken wat Gods woord ons leert.
Ik volg geen enkel theologisch systeem. Geen verbondsleer, geen bedelingenleer, geen millennialisme, geen creationisme, geen enkel -isme. Tegelijk geloof ik wel dat God de Schepper is van hemel en aarde, geloof ik wel dat er een duizendjarig rijk komt, geloof ik in de terugkeer van Christus en geloof ik dat de Heer Jezus het Oude Verbond heeft vervuld en een nieuw testament heeft gemaakt voor een nieuw verbond dat Hij bezegeld heeft met Zijn bloed.
Waar het mij vandaag wel om gaat is om ons denken te zuiveren van verkeerde veronderstellingen. Om ons denken te zuiveren van Bijbelvreemde ideeën.
In België zijn we bekend met zonevreemde bouwwerken.
Zonevreemd zijn bijvoorbeeld bedrijven die in woonzones staan, fabrieken in landbouwzones, huizen in industriezones en zo voort.
Enkele tientallen jaren geleden was dat sterk aan de orde. Er waren heel wat vakantieverblijven in recreatiegebied die als vaste woning werden gebruikt. Als hoofdverblijfplaats.
Wat moest daarmee gebeuren? Inderdaad die moesten afgebroken worden. Dat is ook vaak gebeurd. Maar het zou België niet zijn als er voor veel van die situaties geen achterdeuren bestonden. Heel vaak werden en worden die zonevreemde gebouwen toch geregulariseerd. Het wordt in orde gebracht.
Met het gevolg dat er in heel wat natuurgebieden toch nog wat anders staat dan bomen en struiken.
Sommige van onze ideeën zijn zonevreemd aan de Bijbel. Maar regularisatie dat gaan we niet doen. We moeten verjongd worden door de vernieuwing van ons denken. Dus deuren open en grote kuis.
We gaan vandaag terug naar de bron. Naar Gods Woord. Want geen enkele van onze eigen redeneringen haalt het van Gods Woord. Geen enkel menselijk systeem, noch theologisch noch filosofisch heeft meer autoriteit dan Gods Woord.
Oorsprong van vasten
Van wie komt het idee van vasten? Wie heeft dat uitgevonden?
God zelf? Zijn we zeker? Goed, volgende vraag:
Hoe dikwijls moesten de Israëlieten vasten denkt u? Laat ons zeggen op een maand of op een jaar. Hoeveel vastendagen had God hen opgelegd?
Ik heb het dus niet over vastendagen die mensen hebben uitgeroepen. Gewoon: de opdracht van God om te vasten.
Als u de Bijbel in het Nederlands leest zult u enkel in de profeet Joël een oproep van God tot vasten vinden.
Joël 1:14 Kondig een vastentijd af, roep een bijzondere samenkomst bijeen, verzamel de oudsten en alle inwoners van het land in het huis van de HEERE, uw God, en roep tot de HEERE.
Joël 2:12 Ook nu echter, spreekt de HEERE, bekeer u tot Mij met heel uw hart, namelijk met vasten, met geween en met rouwklacht.
Joël 2:15 Blaas de bazuin in Sion, kondig een vastentijd af, roep een bijzondere samenkomst bijeen.
Op alle andere plaatsen in het Oude Testament waar het woord vasten voorkomt, wordt door mensen opgeroepen om te vasten.
De Bijbel is geen eenvoudig boek. Ik geef nu meer dan 35 jaar Bijbelstudie en weet u hoe ik begonnen ben? Met de Bijbel, een concordantie en een Van Daele woordenboek.
Ondertussen weet ik dat Van Daele geen benul heeft van Grieks, Hebreeuws of Aramees en nog minder van Bijbelse uitdrukkingen.
Ik gebruik nu een heel arsenaal aan commentaren en theologische woordenboeken.
Want stel dat ik dat niet deed, dan waren we bijna uitgesproken over vasten.
Enkel Joël geeft een profetie door die oproept tot vasten. Punt.
Maar er is meer.
Algemeen wordt aangenomen dat op Grote verzoendag moest gevast worden.
We vinden deze tekst hier:
Numeri 29:6
Ook op de tiende dag van deze zevende maand moet u een heilige samenkomst houden; u moet uzelf dan verootmoedigen, geen enkel werk mag u dan doen.
Lev 16:29
Dit is voor u tot een eeuwige verordening: u moet in de zevende maand, op de tiende dag van de maand, uzelf verootmoedigen en geen enkel werk doen, de ingezetene niet, en de vreemdeling die in uw midden verblijft, evenmin.
Lev 16:31
Het is voor u sabbat, een dag van volledige rust, opdat u uzelf verootmoedigt. Dit is een eeuwige verordening.
Ziet u, hier komen heel andere woorden in ons vizier die onze blik op vasten verruimen.
Maar geef toe, het woord verootmoedigen is voor de meesten van ons niet alleen redelijk naast de kwestie als we het over vasten hebben, maar ook oubollig. Zo’n woorden gebruiken we toch niet als we met elkaar spreken? Laat ons maar duidelijke taal spreken. Ik ben geen fan van de NBV maar daar staat: “u moet de dag in onthouding doorbrengen”. Dat is niet een letterlijke vertaling maar het is wel de nagel op de kop.
Als er staat “onthouding” dan wordt er bedoeld:
niet eten,
niet drinken
niet werken
geen seksuele omgang.
Het Hebreeuwse woord “anah” betekent vernederen of vernederd worden, verdrukken of verdrukt worden.
Als u alle teksten waar het woord anah (verootmoedigen) in voorkomt bekijkt dan zult u zien dat het ook wordt vertaald als onteren en bedwingen.
Ik parafraseer het woord als “zich geweld aandoen” of “zijn ziel verdrukken of bedwingen”.
Op de Grote Verzoendag werd er dus gevast. Een etmaal lang. Dat was de enige keer dat de wet vasten voorschreef.
Ontnuchterend hé?
1 dag op een jaar was vasten voorgeschreven. De Joden maakten er in de ballingschap, in
de tijd van Zacharia 4 dagen van in de 4de, 5de, 7de en 10de maand.
En ten tijde van de Heer Jezus hadden de Farizeeën 2 dagen per week verplicht.
Dat zijn 104 dagen waar er maar 1 is voorgeschreven…
Waarom?
De betekenis van vasten
Waarom?
Omdat ze niet begrepen hadden wat vasten werkelijk betekende. En meer dan waarschijnlijk omdat ze door de Grieken waren beïnvloed. En die snapten natuurlijk niets van Bijbels vasten. En vasten is niet te begrijpen vanuit filosofie, vasten is niet te begrijpen vanuit de wet. Ook niet vanuit religie. Enkel en alleen vanuit een relatie met God. Vasten kan enkel en alleen begrepen worden als we verstaan wat Gods genade betekent.
Eerlijk gezegd wil ik graag het hele hoofdstuk Leviticus 16 met u lezen, maar dan kom ik in tijdnood. Ik wil u dus vragen, als u straks of morgen eventjes tijd hebt. Lees Leviticus 16 en laat het tot u doordringen wat er nodig was om verzoening te doen over de zonden van de Israëlieten.
Weet dat de Heer Jezus dit allemaal letterlijk heeft vervuld in Zijn plaatsvervangend sterven.
En als ik dat zeg raak ik het hart van vasten aan. Ik ben er namelijk vast van overtuigd dat vasten rouwen is. Ik heb jaren gezocht naar de betekenis van vasten. Ik kwam bij de Vergadering van gelovigen met mijn vraag en die zeiden dat vasten niet meer voor deze tijd is. Ik kwam bij de Pinkstergemeente met mijn vraag en die noemden het een manier om dicht bij God te komen. Maar dat werkte niet bij mij. Ik kwam dichter bij God door een nacht van gebed dan door een dag van vasten.
Ik kwam bij de Christengemeente met mijn vraag en men zei me dat vasten een wapen was.
En geen enkele uitleg gaf me voldoening want ik zag het nergens in de Bijbel staan.
Ik las studies en boeken over vasten en die gaven veel feiten maar nog altijd geen betekenis.
Maar een paar jaar geleden moest ik een preek geven over Lucas en ineens viel de puzzel op zijn plaats. Ik snapte de betekenis van vasten.
Voor ik inga op de betekenis moet ik u eerst zeggen wat vasten precies is.
Ik bedoel dan: hoe doe je dat?
Zowel in het Hebreeuws als in het Grieks (2 van de 3 grondtalen van onze Bijbel) betekent vasten anders niets dan “niet eten”. Letterlijk.
Hebreeuws: Tsom
Grieks: nesteuo niet eten: ne - esthio
Vasten is niet eten. En soms niet eten en drinken. Punt uit. Er is geen enkele andere betekenis in de Bijbel voor vasten.
Alle andere betekenissen die u misschien kent hebben mensen er proberen aan geven maar ze zijn Bijbelvreemd. Zo Bijbelvreemd als een dieselmotor en een straaljager.
Ik zal het anders zeggen. Niets eten is het minimum dat vasten is.
Want de Bijbel geeft wel context en betekenis aan het vasten.
De diepste betekenis van vasten is rouw. Zware rouw, puur verdriet. Zo erg rouwen dat je geen brok meer door je keel krijgt.
Daarom zeg ik ook dat je vasten niet kunt begrijpen vanuit de wet. Maar alleen vanuit een relatie.
Op de verzoendag, tegenwoordig de Grote Verzoendag genoemd, werden alle zonden van het volk Israël bedekt. Op die dag moesten de Israëlieten “zichzelf verdrukken” , “zichzelf vernederen”. Wie begreep wat er gebeurde die rouwde om zijn eigen zonden.
Rouw bedrijven. Raar hé? God bedekt hun zonden en ze moeten rouw bedrijven. Niet blij zijn. Neen, tot inkeer komen en vasten. Dat is Gods logica.
De diepste betekenis van vasten = Rouw
Voor ik hierop verder ga wil ik met u in Joël 1 en 2 lezen. We hebben daar straks gezien dat daar de enige oproep tot vasten, van God ui, staat. Laat ons eens de context lezen:
Joël 1:5
Ontwaak, dronkaards, en ween. Weeklaag, alle wijndrinkers, …
Joël 1:8-9
Weeklaag als een jonge vrouw, omgord met een rouwgewaad, die klaagt om de man van haar jeugd.
Graanoffer en plengoffer zijn weggenomen van het huis van de HEERE. De priesters treuren, de dienaren van de HEERE.
Joël 1:12-13
… Ja, de vreugde is verdord, geweken van de mensenkinderen.
Omgord u en bedrijf rouw, priesters, weeklaag, dienaren van het altaar. Kom, overnacht in rouwgewaden, dienaren van mijn God, want graanoffer en plengoffer zijn aan het huis van uw God onthouden.
Joël 2:12-13
Ook nu echter, spreekt de HEERE, bekeer u tot Mij met heel uw hart, namelijk met vasten, met geween en met rouwklacht.
En scheur uw hart en niet uw kleren. Bekeer u tot de HEERE, uw God, want Hij is genadig en barmhartig, geduldig en rijk aan goedertierenheid, en Hij heeft berouw over het kwaad.
Joël 2:17
Laten de priesters, de dienaren van de HEERE, wenen tussen de voorhal en het altaar,
De Joden hadden een aantal tekenen om aan anderen te tonen dat ze bedroefd waren.
Ze liepen in zak en as.
Ze scheurden hun klederen
strooiden aarde of as op hun hoofd
ze weeklaagden.
Dat waren normale uitdrukkingen van droefheid als iemand in de rouw was om een overledene.
U ziet dus dat de oproep tot vasten verbonden is met rouw.
Maar ik zal het u zeer overtuigend aantonen dat vasten rouwen is met de woorden van de Heer Jezus zelf.
Matt 9: 14-15
Toen kwamen de discipelen van Johannes bij Hem en zeiden: Waarom vasten wij en de Farizeeën veel en vasten Uw discipelen niet?
Jezus zei tegen hen: De bruiloftsgasten kunnen toch niet treuren zolang de Bruidegom bij hen is? Maar de dagen zullen komen dat de Bruidegom van hen weggenomen zal zijn, en dan zullen zij vasten.
Ziet u? Jezus zet hier vasten op één lijn met treuren.
Als de Heer Jezus weggenomen dan is zullen de discipelen rouwen, treuren.
Vasten heeft dus wel degelijk te maken met rouw.
Maar blijkbaar maakten de Farizeeën misbruik van deze tekenen. Ze vastten 2 keer per week en liepen in zak en as om op te vallen.
De Heer Jezus walgde daarvan. Hij stelde die schijnheiligheid aan de kaak. “Neen, zo niet”.
Dàt is niet de bedoeling.
Matt 7:16-18
En wanneer u vast, toon dan geen droevig gezicht, zoals de huichelaars. Zij vervormen namelijk hun gezicht, zodat zij door de mensen gezien worden als zij vasten. Voorwaar, Ik zeg u dat zij hun loon al hebben.
Maar u, als u vast, zalf dan uw hoofd en was uw gezicht,
zodat het door de mensen niet gezien wordt als u vast, maar door uw Vader, Die in het verborgene is; en uw Vader, Die in het verborgene ziet, zal het u in het openbaar vergelden.
Dat is voor mij persoonlijk heel belangrijk. Als ik vast dan weet niemand dat behalve mijn vrouw uiteraard. Ik vind het ook niet tof als mensen mij vragen of ik aan het vasten ben.
Als ik neen zeg lieg ik en als ik ja zeg, maak ik het bekend en dat wil ik niet.
Vasten is persoonlijk. Vasten en bidden zijn intieme dingen. Ik wil ook niet dat er gefilmd wordt als ik bid.
Daarom ben ik, persoonlijk, niet voor vastenconferenties. Het feit dàt je gezien wordt bij je vasten moet je denk ik vermijden. In deze tekst staat dat je er alles moet aan doen om niet gezien te worden bij het vasten.
We hebben daarjuist Joël gelezen. Het woord vasten als dusdanig komt 21 keer voor in het Oude Testament en daarvan is het grootste deel eigenlijk een waarschuwing tegen verkeerd vasten.
In Jesaja 58:2-7 staat deze tekst
Zij vinden er vreugde in om tot God te naderen,
terwijl zij zeggen: Waarom vasten wij, als U het toch niet ziet, waarom kwellen wij onze ziel, als U het toch niet weet? Zie, op uw vastendag zoekt u uw eigen wens, en beult u al uw arbeiders af.
Zie, u vast om te twisten en ruzie te maken en om goddeloos op de vuist te gaan.…
Zou dit het vasten zijn dat Ik verkies: dat de mens zich een dag lang verootmoedigt, dat hij zijn hoofd buigt als een riet en zich neerlegt in rouwgewaad en as? Noemt u dat vasten en een dag die de HEERE welgevallig is?
Is dit niet het vasten dat Ik verkies: dat u de boeien van de goddeloosheid losmaakt, dat u de banden van het juk ontbindt, dat u de onderdrukten vrij laat heengaan en dat u elk juk breekt?
Is het niet dit, dat u uw brood deelt met wie hongerlijdt, en de ellendige ontheemden een thuis biedt, dat, als u een naakte ziet, u hem kleedt, en dat u zich voor eigen vlees en bloed niet verbergt?
In deze tekst zien we alweer dat vasten te maken heeft met de andere rouwgebruiken.
Maar ook hier is weer sprake van misbruik. God zegt hier dat we in de eerste plaats Zijn wil moeten doen.
Als u wel vast maar voor de rest uw goesting doet dan heeft uw vasten totaal geen zin. Integendeel. Het wordt een gruwel voor God.
Maar àls je Gods wil doet en je vast dàn, dan horen de tekenen van rouw erbij.
Vasten is géén prestatie
Eerst en vooral geef ik u de betekenis van wat vasten NIET is.
Vasten heeft niets maar dan ook niets te maken met prestatie. Vasten is helemààl geen prestatie.
Maar omdat er in de wet van Mozes 1 vastendag wordt voorgeschreven proberen mensen het vasten te begrijpen vanuit de wet. En bij de wet geldt: “wie dit of dat doet zal daardoor leven”. U kent die tekst van onze broeder Paulus.
Nu het oorspronkelijke vasten is ons ook doorgegeven vanuit de wet. Eerst door Israël, dan door de Joden, dan door de Joodse christenen, dan door de oude christelijke tradities die veel nadruk legden op (goede) werken.
En wij meenden er goed aan te doen mee te doen. Maar de vraag is of we begrijpen waar we mee bezig zijn? Want nogmaals vasten kan niet begrepen worden uit de wet. Vasten kan enkel begrepen worden vanuit een diepe relatie met Jezus Christus.
Sommigen denken dat vasten een soort hongerstaking is. Ik ga net zo lang vasten tot ik krijg wat ik vraag. Neen, ook dat is het niet.
Vasten is geen afpersmiddel om de vraag kracht bij te zetten…
Velen denken dat vasten een soort zuivering is. Ik eet niet en dan wordt ik zuiverder, heiliger. Dat is een idee dat regelrecht van de Grieken komt maar lijnrecht staat tegenover de Bijbel.
Van vasten word je niet heiliger of zuiverder of wat dan ook.
Vasten is ook niet iets waardoor je bevrijd wordt van wat dan ook. De tekst “deze soort vaart niet uit dan door bidden en vasten” ontbreekt in de belangrijkste handschriften. Een aantal vertalingen laten het weg, zetten het tussen haken of cursief. Jezus zegt hiermee niet dat je door te vasten vrij wordt. Vrij wordt je door de naam van Jezus.
Door te vasten word je ook niet geestelijker. Door te vasten kom je niet in hogere sferen, door te vasten op zich kom je niet dichter bij God.
Vasten is ook geen straf voor je lichaam. Ook geen oefening voor je lichaam en ook geen oefening voor je geest.
Want bij alles wat ik tot nu genoemd heb maken we vasten tot een prestatie.
Het aantal dagen dat je vast is niet recht evenredig aan het aantal gebedsverhoringen dat je krijgt. De moeite die je ondervindt bij het vasten is niet recht evenredig aan de straling van de gouden kroon die we krijgen als we op onze uiteindelijke bestemming aankomen.
Veel mensen denken dat vasten een beginpunt is van iets nieuws. Het begin van een proces om iets te krijgen van God. Het begin van een lijdensweg.
Ik wil iets gedaan krijgen van God dus moet ik iets doen, dus ga ik vasten. En als ik dat maar lang genoeg doe komt er een doorbraak.
Neen, dat is de leer van de Farizeeën. De leer van de wet. De leer dat we iets moeten doen om van God iets gedaan te krijgen. Vasten wordt dan een uitputtingsslag.
Dat gaat regelrecht tegen het evangelie in. Wij zijn behouden door geloof uit genade, niet door werken (van de wet of andere). God verhoort ons omwille van Zichzelf en uit liefde voor ons. Niet omdat wij moeite doen.
We zijn zo snel verleid om ons eigen evangelie samen te stellen.
Jezus waarschuwde hiervoor. Hij zei tegen Zijn discipelen dat ze moesten opletten voor de zuurdesem van de Farizeeën. Zuurdesem is als gist. Je neemt een klein beetje en doet dat in je deeg. En je krijgt meer en meer deeg. Voor een brood is dat fantastisch natuurlijk.
Maar als we het toepassen op iets negatief, wordt er bedoeld dat het doordringen ervan heel snel gaat.
Op dezelfde manier geraakt verkeerde leer binnen. Je neemt een ideetje op. Ik noem maar wat. De 40 dagen vastentijd voor Pasen en we zijn vertrokken om een hele theologie uit te bouwen op iets dat niet eens in de Bijbel staat. Maar lieve mensen. God vraagt dat niet van u.
Bovendien wat tegenwoordig vasten wordt genoemd heeft in de verste verte niets maar dan ook niets te maken met het Bijbelse vasten. Verstervingen doen. Dat is de wet!
U dingen ontzeggen voor een bepaalde tijd. Dat is de wet.
De genade leert u dat als u dingen doet die niet goed zijn voor u, u ermee moet stoppen. Geen 40 dagen iets minder van dat slechte doen maar voor altijd nalaten.
Geen 40 dagen iets niet doen en dan 325 dagen van het jaar het wel doen.
En Gods genade maakt het mogelijk dat u daarmee stopt.
Let op dat u geen zuurdesem van valse leer of van zonde bij u binnen laat. Die palmt u heel snel helemaal in.
Bijbelvreemde ideeën moeten we helemaal afbreken, niet regulariseren.
Christus is het einde van de wet.
Vasten is een eindpunt
Maar wat betekent vasten dan wel?
Vasten is het teken dat we iets begrepen hebben. Het is dus het einde van een proces.
Vasten is rouwen. Vasten is bedroefd zijn over je eigen zonden, de zonden van je land, de zonden van je kerk, enzovoort. Vasten is intens bedroefd zijn over een wereld die verloren gaat zonder God. Vasten is rouw. En rouw kan ook de betekenis krijgen van berouw. Want berouw is rouwen, pijn hebben, verdriet hebben over je zonden.
Vasten, lieve broers en zussen, is het toppunt van echtheid en nederigheid. En daarom herhaal ik het nog eens: Vasten kan enkel en alleen vanuit de genade van Christus begrepen worden. Vasten kan enkel en alleen vanuit de relatie met Christus begrepen worden.
Ik zei daarnet dat veel mensen denken dat vasten een beginpunt is. Een beginpunt in het proces van iets te krijgen van God.
Maar vasten is juist een eindpunt. Namelijk het moment dat we snappen wat we van God hebben gekregen.
Een besef van Gods genade. Een besef van onze zondigheid. Een besef dat we het zelf niet kunnen. Dat is vasten!
Vasten is uitkomen bij God. Volledig eindigen bij God. Zich volledig overgeven aan God, zonder nog iets van Hem te verwachten. Ik bedoel iets meer dan we al kregen. Beseffen dat we aan Zijn genade zijn overgeleverd.
Als vasten nog iets meer in zich draagt dan rouwen dan is het totale overgave aan God. Het volledig onderdrukken van de ziel. Het volledig onderdrukken van zichzelf.
Om het sterker te zeggen. Het ont-eren van zichzelf en het 100% eren van God.
Zonder ook maar iets achter te houden.
Vasten heeft geen greintje strijdlust in zich. Vasten is geen wapen.
Vasten is rouwen, vasten is geen strijd. Vasten is juist het opgeven van alle strijd.
En zo’n vasten doe je bijna in het geheim.
Je trekt je terug. Je werkt niet, je doet geen zaken, je stuurt geen mensen aan om je werk te doen. Je bent in de rouw. Maar je toont dat niet. Je wast je zoals gewoonlijk, scheert je, verzorgt je, vertelt niet over je vasten, je gaat naar de dienst en zingt vrolijk mee.
Maar vanbinnen ben je verscheurd door verdriet omdat je ziet wat zonde met je gedaan heeft. Omdat je ziet wat zonde met Jezus heeft gedaan. Omdat je ziet wat zonde met niet-gelovigen doet.
Lieve broers en zussen. Het is misschien een goed moment om te vasten. Om verdrietig te worden over onenigheid. Over verdeeldheid. Over rebellie, over onze geldingsdrang, over onze eigen zonde …
Het is misschien een goed moment om tot de conclusie te komen dat ik toch niet zo geweldig ben als ik zou willen. Dat ik niet zo feilloos ben als ik denk te moeten zijn.
Vasten is een eindpunt, een conclusie van een zuiver geweten.
Dàt is vasten. En daarin komt God tot u. Daar is niets meer van uzelf. Geen moeten, geen dwang, geen streven, geen prestatie, geen show want niemand weet er van. Behalve u en uw Papa in de hemel.
Vasten is een conclusie van een zuiver geweten. Amen.